Рытуал блазнаў

Міраслаў ГРЫКА

Інстытут каралеўскага блазна пачаў знікаць у еўрапейскіх дварах на мяжы XV-XVI стагоддзяў. Я кажу блазан, а не скамарох. Халастыя выгібы і малпіны выразы апошняга, верагодна, на працягу наступнага паўстагоддзя выцеснілі вытанчаную дасціпнасць першага з каралеўскіх двароў, прымусіўшы задумацца і разумна выправіць ранейшыя паводзіны. З гэтага часу каралеўскі свет пачаў рухацца да некрытычнага абсалютызму, які грымеў ад смеху прыдворных халуёў, шулераў і махляроў, казытаных жартаўнікамі смеху. На самай справе роля прыдворнага блазна патрабавала высокага IQ, прыроджанай праніклівасці, выдатнага адчування моманту і незвычайнага такту. Яго галоўнай задачай было... збянтэжыць. Яна прадугледжвала крытыку чалавечых слабасцей — самога караля, яго дарадцаў, сяброў і ворагаў. Іншымі словамі, блазан быў крывым люстэркам, якое адлюстроўвала чалавечыя заганы і недасканаласці каралеўскага двара. Тыя, хто адважыўся гэта ўбачыць, маглі палепшыцца. Памятаем Станьчыка, блазна Жыгімонта Старога. Абодва пакінулі нязменны след на старонках польскай гісторыі. Мудры стары кароль супернічаў з мудрасцю свайго блазна.

А як гэта выглядае сёння? Кабарэ займаюцца пустой клаўнадай, а не вытанчаным «станьчыкаваннем». Усе паказваюць іх спектаклі. Нешматлікія з іх спасылаюцца на мецэнацтва Станчыка. Аднак большасць з іх практыкуюць дурную клаўнаду, выкарыстоўваючы нерафінаваныя прыёмы казытання. Адны спецыялізаваліся на казытанні пад пашкай, (...)