Кос-Касцюшка

Міхал ІВАНЮК

4 лютага — у гэты дзень споўнілася дзвесце семдзесят восьмая гадавіна з дня нараджэння Тадэвуша Касцюшкі. З гэтай нагоды ў Падляшскай акадэміі культуры адбыўся прагляд фільма Паўла Масьлёны «Кос» і сустрэча з рэжысёрам у кінатэатры «Форум».

Гэты фільм, безумоўна, не кінабіяграфія Тадэвуша Касцюшкі, якая заклікана прадставіць яго як гістарычную асобу або паставіць яму бездакорны бронзавы помнік. Гэты фільм таксама не з’яўляецца чыста забаўляльным фільмам, пра які мы забудзем, ідучы ўвечары дадому. «Кос» — гэта фільм, які застаецца з намі надоўга, прымушаючы думаць, разважаць і весці неабавязкова лёгкія размовы. Гэта фільм пра гвалт, якога ў гэтым фільме шмат — для кагосьці гэта можа здацца занадта вялікім ці нават перабольшаным, але таксама пра братэрскі канфлікт наконт прыгоннага права і яго ўздзеяння на грамадства. І сам Касцюшка, і яго постаць — гэта ўклад у вырашэнне гэтых складаных тэм. Прыкметна, што рэжысёр шмат чэрпаў з жанравага кіно, бо ёсць і вестэрн, і пікарэска, і фільм помсты, і гістарычная драма. Ужо ў першай сцэне фільма бачна моцная спасылка на вестэрн, дзе з’яўляюцца Касцюшка ў выкананні Яцка Брацяка і яго чарнаскуры ад’ютант Дамінга ў выкананні афраамерыканца Джэйсана Мітчэла, якія фізічна тлумачаць шляхціцам, хто гоніцца за ўцекачом селяніна, з якім трэба абыходзіцца як з «гаспадарчай жывёлай». Так пачынаецца гэтая карціна вясной 1794 г., калі паўстанне ўжо адчуваецца, а Касцюшка прыязджае ў Рэч (...)